Auteursrecht: hoe werkt het?
Oct 21, 2022 . 9 min leestijd
In dit artikel wordt dieper ingegaan op het auteursrecht en wat dit juist inhoudt. Is het bijvoorbeeld mogelijk om zomaar iemand zijn werk te kopiëren zonder dat diegene toestemming geeft? Wat met het exclusief recht? Dit en nog veel meer worden hieronder toegelicht.
Inhoudsopgave:
Wat zijn auteursrechten?
Het auteursrecht geeft de mogelijkheid aan auteurs om de controle te hebben over de manier waarop hun creatie zal worden gebruikt. Het auteursrecht beschermt de integriteit van de creatie als het ware. De auteursrechtelijke bescherming geeft tevens de mogelijkheid aan de auteurs om hun activiteit winstgevend te maken en de verspreiding ervan te bevorderen. De auteurs krijgen een monopolie of exclusieve rechten op hun werk. Hieronder worden enkele voorbeelden uiteengezet.
Voorbeelden auteursrechten
-
Morele rechten
-
Audiovisuele werken
-
Wetenschappelijke teksten
-
Muziek
-
Kunst
Wat met intellectuele eigendomsrechten?
Intellectuele eigendom heeft betrekking op alles wat voorkomt uit de 'geest'. Het bestaat zoals het auteursrecht uit exclusieve rechten voor de maker van de creatie. De bedoeling is om uitvindingen, creaties,... bescherming te bieden. In het intellectuele eigendom vind je het auteursrecht terug waarover we meer specifiek ingaan in dit artikel.
Voor wie is auteursrecht?
Het auteursrecht is bedoeld voor iedereen die werken creëert. Deze komt toe aan de auteur of zoals men zegt, diegene die het werk creëert. Dit komt toe vanaf het moment dat het werk gecreëerd is.
Wat valt onder auteursrecht?
Hierbij worden enkele voorbeelden aangehaald:
-
Beeldende kunst
-
Sociale media
-
Wetenschappelijke teksten
Hoe krijg je auteursrecht?
Je verkrijgt het auteursrecht vanzelf. Hiervoor zijn geen enkele formaliteiten vereist. Het auteursrecht dien je dus nergens aan te vragen of te laten registreren. Het auteursrecht ontstaat automatisch.
Bijvoorbeeld: iemand die een ontwerp maakt in zijn kamer heeft daar dus auteursrecht op. Het dient tevens te gaan om originele creaties.
Auteursrechten: wat kost dat?
Het auteursrecht kost geheel niets en is overal geldig. Dit maakt het makkelijk voor auteurs om hun creatie te beschermen.
Hoe bescherm ik mijn auteursrecht?
Zoals reeds vermeld zijn er geen administratieve formaliteiten nodig voor de bescherming van het auteursrecht. Dit gebeurt geheel automatisch vanaf het moment dat je de creatie of het werk gemaakt hebt. Maar het is wel niet geheel overbodig om dit te laten registreren en maatregelen te treffen. Aan de hand van een registratie kan je immers aanduiden dat het werk reeds op een bepaalde datum bestond.
Voorwaarden voor auteursrechtelijke bescherming
Een werk of creatie is auteursrechtelijk beschermd wanneer er aan twee voorwaarden wordt voldaan.
-
Het dient te gaan om een creatief werk
-
Het werk origineel is
-
Het moet uitgedrukt zijn in een concrete vorm
Creatief werk
Het auteursrecht is een zeer ruim begrip. Het auteursrecht beschermt immers alles wat voorkomt uit de creatieve geest uitgedrukt in een artistieke taal. Bepaalde voorbeelden zijn: Muziek, wetenschappelijke teksten, computerprogramma's, enzovoort. Je kan dit dus ruim interpreteren.
Het werk moet origineel zijn
Om van bescherming te kunnen genieten moet het gaan om originele creaties. Eveneens kan het begrip 'originaliteit' op veel manieren geïnterpreteerd worden. Het werk op zich moet niet nieuw zijn of van nooit vertoonde aard.
In het auteursrecht betekent origineel, dat het werk 'de persoonlijke stempel' van de auteur draagt. Het moet zijn persoonlijkheid weerspiegelen. Laten we een gouden tand als voorbeeld nemen. Een maker kan een gouden tand maken en hier proberen zo origineel mogelijk te zijn. Het probleem echter is dat de maker onvoldoende vrijheid heeft om echt zijn persoonlijke stempel uit te drukken.
concrete originele vorm
Het werk moet een concrete vorm hebben die men kan waarnemen. Het is dus belangrijk om te weten dat het niet de ideeën of concepten zijn die worden beschermd. Het idee moet een specifieke vorm hebben gekregen en dat valt onder de bescherming van het auteursrecht.
Methodes worden niet auteursrechtelijk beschermd. Deze kunnen immers niet genieten van bescherming.
Voorwaarden waaraan niet moet worden voldaan
-
Het moet geen bepaalde omvang, lengte,... hebben
-
Via een specifiek platform verspreid worden
-
Bepaalde formaliteiten vervullen
Hoelang zijn auteursrechten geldig?
Algemene regel
De algemene regel luidt dat de auteursrechten geldig zijn tot 70 jaar na de dood van de auteur. Na deze termijn wordt het mogelijk om zonder enige toestemming het werk te exploiteren.
Na het overlijden van de auteur komen het auteursrecht toe aan de erfgenamen of de door hem of haar toegewezen personen.
wat met meerdere auteurs
Wanneer er meerdere auteurs betrokken waren bij een creatie geldt het auteursrecht 70 jaar na de dood van de langstlevende auteur. Bijvoorbeeld: Jens en Sarah maken samen een creatie genaamd 'PIUR'. Jens overlijdt in 2011 en Sarah in 2020. In dit geval begint dus de termijn vanaf 2020. Na het overlijden van Sarah.
Een veel voorkomende creatie waarbij er samen wordt gewerkt zijn audiovisuele werken.
anonieme werken of werken onder pseudoniemen
Wanneer men niet weet van wie het werk is of dit werk onder een pseudoniem valt. Hier geldt dat het auteursrecht vervalt 70 jaar na dat de creatie op een legale manier voor het publiek werd ter beschikking gesteld.
Maar wanneer men niet twijfelt over de identiteit van de auteur dan geldt de algemene regel.
Kun je auteursrechten erven?
Voor het auteursrecht geldt dat dit geërfd kan worden. Na het overlijden gaat het auteursrecht automatisch over naar de erfgenamen indien er geen testament werd opgesteld. De erfgenamen worden door de wet zelf aangewezen.
Maar het is ook mogelijk om een testament op te maken. Hiermee kan de auteur dan zelf bepalen aan wie de auteursrecht toebehoort na het overlijden.
Hoe kun je als auteur rechten overdragen?
overdracht
Het auteursrecht is een 'niet stoffelijk' recht. Dit is overdraagbaar. Wel is hiervoor een ondertekend schriftelijk document nodig waarin de rechten staan en welke specifieke objecten worden overgedragen.
Een nadeel hierbij is dat de overdrager hierbij zijn eigendom kwijt is. Hij kan hiermee dus niets meer mee doen.
licentie als alternatief
Een licentie is een contract waarbij bepaalde rechten worden overgedragen aan een bepaald persoon. De licentienemer wordt dan aanzien als rechthebbende om te exploiteren wat aan hem wordt toevertrouwd. Het voordeel hierbij is dat de licentienemer eigenaar blijft van de rechten. Hij geeft alleen het recht aan de licentienemer om bepaalde rechten te exploiteren.
Het is niet altijd evident om te weten of dat men over een overdracht praat of een licentie. Overdracht wordt in de praktijk immers als overkoepelende term gebruikt.
Wat betekent 'publiek domein'?
Een werk valt onder het publiek domein wanneer het auteursrecht is verlopen of wanneer de auteur zelf verklaart dat dit onder het publiek domein behoort.
de creative commons
De Creative commons licentie is niet echt een licentie op zich. Dit betreft een document waarbij de auteur verklaart afstand te nemen van alle auteursrechten. Wanneer werken immers onder een creative commons licentie worden beschikbaar kunnen deze door iedereen gebruikt worden. Het auteursrecht is hierbij niet meer van toepassing.
Hoe voorkom ik plagiaat?
Plagiaat kan je maar beter vermijden wanneer je aan een werk bezig bent. Dit kan zorgen voor rechtszaken en vervolgingen. Hieronder een aantal tips om plagiaat te voorkomen.
-
Kopieer geen teksten
-
Citeer en parafraseer op de juiste manieren
-
Gebruik de juiste referentiestijl die de organisatie wenst of een die geldig is
-
Gebruik altijd de juiste bronvermelding (BV: APA stijl)
Licentie op auteursrecht
Wanneer een maker niet de volledige overdracht van zijn rechten wil kan er worden gekozen voor een licentie. Dit geeft de maker de kans om bepaalde rechten voor een bepaalde periode en op een bepaalde manier uit handen te geven. Dit zorgt ervoor dat de auteur de rechten behoudt en niet alles moet overdragen. Het onderscheid tussen een overdracht en een licentie is in de praktijk niet altijd even evident.
Wat is het verschil tussen auteursrecht en portretrecht?
Het portretrecht heeft betrekking op wanneer iemand herkenbaar in beeld werd gebracht. Het kan hier gaan over het gezicht van de geportretteerde maar eveneens ook over bijvoorbeeld een typerend lichaamshouding of handeling. Het portretrecht is geregeld in het auteursrecht. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen twee situaties.
in opdracht
Wanneer je een portret in opdracht maakt dan is voorafgaande toestemming nodig voor het publiceren. De geportretteerde kan voor familie en vrienden kopieën maken maar wanneer dit voor commerciële doeleinden is, is toestemming van de fotograaf vereist.
niet in opdracht
Wanneer een portret niet in opdracht werd gemaakt, mag dit normaliter vrij gepubliceerd worden. Het is wel mogelijk dat diegene die afgebeeld staat tegengestelde belangen heeft en niet wil gepubliceerd worden. Denk hierbij maar aan het belang van privacy of een financieel belang.
Verhouding auteursrecht en citaatrecht
Het citaatrecht wordt aanzien als een beperking van het auteursrecht. Citeren dien je te doen met een serieus doel en je moet voldoen aan een aantal criteria alvorens je citeert. In principe is het dan mogelijk om alles te citeren.
criteria citaatrecht
-
Het citaat wordt gebruikt voor een rechtmatig doel
-
Het citaat is nodig om het doel te bereiken
-
Naam van de maker en de bron dienen te worden vermeld (in zover mogelijk)
Hoe is auteursrecht beschermt in het wetboek economisch recht?
In het Wetboek Economisch Recht is het auteursrecht geregeld sinds 12 juni 2014. Computerprogramma's hebben een afzonderlijke wet van 30 juni 1994. Dit was een omzetting van Europese richtlijnen. Het is nu terug te vinden in boek VI van het Wetboek Economisch Recht.
Conclusie
De Belgische wetgeving is niet altijd eenduidig over wat auteursrecht juist inhoudt. Het is een ruim begrip. Het auteursrecht biedt bescherming tegen het veelvuldig publiceren zonder enige toestemming van de maker. Het is vrij simpel om te verkrijgen en hiervoor zijn geen bijkomende formaliteiten vereist. In de meeste landen is de auteurswet van toepassing.
463 views
