De opkomst van artificiële intelligentie, een kans of bedreiging voor accountants? Door futuroloog Rik Vera.

*Onderstaand artikel werd origineel gepost in het driemaandelijks magazine Op Punt. Meer van dit soort content? Meld je dan hier aan om het magazine digitaal of in je brievenbus te ontvangen. 

De baanbrekende capaciteiten van ChatGPT doen sinds de lancering in november 2022 heel wat kenniswerkers vrezen voor hun job. Maar is dat ook terecht? En welke impact kan deze uitzonderlijke technologie hebben op onze sector? Wij spraken met auteur en futuroloog Rik Vera over de toekomst van AI (Artificial Intelligence).

Je kon er haast niet naast kijken; de komst van ChatGPT maakt sommige mensen duidelijk nerveus. Is dit echt zo’n revolutionaire ontwikkeling of is het iets dat er al lang aan zat te komen? “Kijk, ik vertel al 10 jaar dat artificiële intelligentie (AI) eraan komt. Het is onstopbaar. Bij de ontwikkeling van AI zijn twee factoren van belang: je moet veel data hebben om een AI te trainen en je moet een AI hebben om veel data te verwerken. Het is dus het verhaal van de kip én het ei.”

“Onze wereld heeft ongelofelijk veel data en steeds meer van die data wordt gedigitaliseerd of is van origine al volledig digitaal. ChatGPT maakt gebruik van alle mogelijke geschreven — gedigitaliseerde — documenten wereldwijd. Maar het gaat veel verder dan dat. Wij mensen produceren ook ongelofelijk veel data omdat we op allerlei manieren online verbonden zijn met elkaar. De platformen die we dagdagelijks gebruiken capteren massaal onze data. Ook instrumenten verzamelen constant data; denk maar aan je smart-tv, auto, of automatische verlichting.”

“Er is dus een gigantische overload aan data op dit ogenblik, maar we kunnen daar niets mee als we geen AI hebben om al die data te verwerken. AI en data zijn dus onlosmakelijk verbonden aan elkaar. En de publieke versie van ChatGPT toont ons nu dat AI vandaag al erg goed al die data kan interpreteren om onmiddellijk een antwoord te formuleren op haast elke vraag die je het stelt.”

Het menselijk aspect van de accountant

We vallen dan ook meteen maar met de deur in huis. De accountancy sector beweegt massaal naar een model van meer adviesverlening. Kondigt de komst van steeds betere AI dan het einde van de accountant aan? “Nee,” zegt Rik vastbesloten. “Het is niet het einde van het beroep, maar het gaat het beroep wel grondig veranderen. En veel sneller dan we verwachten. Sta me toe om het beroep van de accountant even heel kort door de bocht te beschrijven: een accountant interpreteert bij zijn adviesverlening de vraag van de klant, raadpleegt de aanwezige kennis—zijnde wetteksten, vakliteratuur of geheugen—en beantwoordt de vraag van de klant. In de basis is het dus een mechanisch proces, en een mechanisch proces kan, en zal, beter uitgevoerd worden door een AI. Als ik het zo schets ziet de toekomst van de accountant er dus niet zo rooskleurig uit.”

“Maar—er is altijd een maar—er zijn twee componenten die totale vervanging door een AI onmogelijk maken en dat is de input en de output. De input van een AI is niet alleen de beschikbaarheid van voldoende data, maar ook de juiste vraag kunnen stellen. Een AI heeft niet die “ik begrijp je” component die een accountant wel heeft. Een accountant kan interpreteren en heeft inlevingsvermogen; dat is iets dat je een AI niet kunt aanleren. Het interpreteren van context is belangrijk in de accountancy wereld en dat is nu net iets heel menselijk.”

“Het interpreteren van context en de juiste vraag stellen noem ik front-end business. Aan de back-end kant van het verhaal is ook menselijke input nodig. Je moet het verkregen antwoord namelijk ook kunnen vertalen binnen een context dat het verstaanbaar is voor de klant. Het hele verhaal moet mens-op-mens gebracht worden, en AI kan dan het mechanische gedeelte overnemen zodat de accountant meer tijd heeft om zich bezig te houden met de menselijke component van zijn job.”

Als partner naast je klant

En wat over 10 jaar? “Tja, dat is heel moeilijk te voorspellen natuurlijk. De accountancykantoren gaan over 10 jaar zeker niet opgedoekt zijn, maar ik verwacht wel dat een deel van de markt overgenomen gaat worden door bedrijven die zich specialiseren in AI en allerhande slimme technologie. Kijk, toen ik vroeger langsging bij mijn vertrouwde platenboer, dan herkende die mij en kon hij mij goede platen aanbevelen op basis van mijn muzieksmaak. Spotify doet dat nu minstens even goed en dat programma heeft honderd keer meer muziek tot zijn beschikking dan mijn platenboer ooit zou kunnen aanbieden. Maar wil ik echt verrast worden met nieuwe muziek of wil ik het hele verhaal achter de plaat? Dan ga ik terug naar mijn oude platenboer. Ook al kost me dat een veelvoud van wat Spotify mij kan bieden.”

“Het verschil zit in die creativiteit. Creativiteit en accountancy komen niet vaak voor in eenzelfde zin, maar ik geloof écht dat AI het beroep van de accountant gaat bevrijden en meer menselijker en creatiever gaat maken. De job zal meer om het advies en de context draaien, en minder over het bandwerk van inboeken en dergelijke. De accountant zal een partner worden van de ondernemer en hem een bredere context met meer verdieping aanbieden; een ecosysteem als het ware.”

 Hoe kan de accountant van vandaag zich het best voorbereiden op morgen?

“Houdt je ogen en je oren open voor innovatie. Als technologie op je afkomt kan je twee dingen doen. Je kan je er lang tegen afzetten en verder doen zoals je gewoon bent en dan plots is er daar “het einde”. De andere optie is de technologie met open armen ontvangen en de eerste te zijn. Wie als eerste op het speelveld komt, heeft de meeste kans om te overleven. Omarm dus die technologie en wordt pionier.”