Aug 02, 2022 . 18 min leestijd
Je baas vraagt je voor de zoveelste keer om nog eens over te werken of een vervelende taak uit te voeren en je hebt er helemaal genoeg van: je wilt je eigen baas worden. Goede beslissing, maar wat houdt dat nu allemaal precies in, zelfstandige worden? Hieronder vind je alles wat je moet weten over het starten als zelfstandige zoals de startvoorwaarden voor het oprichten van een eigen zaak, een btw nummer aanvragen en andere formaliteiten, boekhoudkundige verplichtingen en het verschil tussen zelfstandige zijn in hoofdberoep of in bijberoep. Dit alles is in een compleet stappenplan gegoten zodat jij perfect weet hoe je nu precies zelfstandige kunt worden.
Iemand heeft het sociaal statuut van een zelfstandige als die persoon, in België, een beroepsactiviteit uitoefent zonder arbeidsovereenkomst of zonder statuut. Een zelfstandige heeft dus een ander sociaal statuut als een werknemer en hier zijn dan ook twee verplichtingen aan verbonden: een zelfstandige moet zich aansluiten bij een sociaal verzekeringsfonds voor zelfstandigen en moet per kwartaal sociale bijdragen betalen. Een zelfstandige kan een zelfstandige activiteit uitoefenen in hoofdberoep of in bijberoep.
In de volksmond wordt een zelfstandige vaak "zijn eigen baas" genoemd. Dit komt voort uit het feit dat zelfstandigen niet gebonden zijn aan een arbeidsovereenkomst zoals een werknemer of een ambtenaar. Zelfstandigen noemen zichzelf ook graag ondernemers. Wanneer gekeken wordt naar de definitie van een onderneming wordt inderdaad duidelijk dat een zelfstandige een ondernemer is. Volgens artikel I van boek I van het WER is een "onderneming" namelijk:
Iedere natuurlijke persoon die zelfstandig een beroepsactiviteit uitoefent (bv. een eenmanszaak, een zaakvoeder vennootschap, een kunstenaar);
iedere rechtspersoon (elke vennootschap, vzw of stichting);
iedere andere organisatie zonder rechtspersoonlijkheid (bv. een maatschap).
Zelfstandig willen zijn is één ding, maar zelfstandig mogen zijn is nog iets anders. Niet iedereen kan namelijk zomaar zelfstandige worden of een eigen zaak starten. Je moet eerst voldoen aan een aantal startvoorwaarden.
Deze spreekt voor zich. Je kan enkel zelfstandige worden of een zaak oprichten als je meerderjarig bent.
Een rechter kan beslissen om een persoon voor een bepaalde periode of levenslang te ontzetten uit zijn burgerlijke rechten. Een gevolg van zo'n ontzetting uit je burgerrechten is dat je geen eigen zaak mag opstarten.
Ook je nationaliteit is van belang om zelfstandige te worden. Je moet namelijk het recht hebben om te mogen werken in België. Het is niet onmogelijk om toch zelfstandige te worden als je een andere nationaliteit hebt, maar dan heb je wel een beroepskaart of een vrijstelling van de verplichten om een beroepskaart nodig.
Niet alle professionele activiteiten kunnen zomaar met elkaar gecombineerd worden. Deze voorwaarden is voornamelijk belangrijk voor personen met een vrij beroep zoals gerechtsdeurwaarders, advocaten, notarissen, beoefenaars van een eredienst, politieagenten, gerechtelijke functionarissen of staatsambtenaren en die hun vrij beroep met een zelfstandige commerciele activiteit willen combineren.
Deze voorwaarden is enkel van toepassing als je een eigen zaak wil opstarten in het Brussels of Waals gewest. Ook vrije en intellectuele beroepen zijn niet verplicht om kennis van bedrijfsbeheer aan te tonen.
Voor een aantal gereglementeerde beroepen is het noodzakelijk om aan te tonen dat je over de nodige beroepskennis beschikt om je beroepsactiviteit uit te voeren. Net zoals de kennis van bedrijfsbeheer is deze verplichting in Vlaanderen sinds 1 januari 2019 afgeschaft. In het Brussels en Waals gewest dien je wel nog steeds beroepskennis aan te tonen indien je aan de slag wenst te gaan in de sectoren voeding, bouw, voertuigen, persoonsverzorging of als installateur-frigorist. Het aantonen van beroepskennis kan met een diploma of met verworden beroepservaring.
Afhankelijk van je beroepsactiviteit kan het ook zijn dat je één of meerdere vergunningen nodig hebt. Denk bijvoorbeeld aan een omgevingsvergunning voor het (ver)bouwen van een gebouw of het uitbaten van een landbouwbedrijf. Ook activiteiten die met voeding te maken hebben moeten een vergunning aanvragen bij de dienst Eetwareninspectie van het FAVV. Huis-aan-huisverkoop of verkoop langs de openbare weg, officieel ambulante handel, moet dan weer met een leurkaart. Slagers en beenhouders moeten in Brussel en Wallonië ook een bijkomende vergunning beenhouwer-spekslager aanvragen voor ze mogen starten als zelfstandige. Als laatste heb je ook een vergunning nodig indien je kermisattracties wenst uit te baten.
Hoeveel geld je nodig hebt om een bedrijf te starten hangt voornamelijk af van je opstartkosten en welke ondernemingsvorm je kiest. Iemand die een gebouw nodig heeft om zijn activiteiten uit te voeren, materiaal moet aankopen of een stock moet aanleggen heeft uiteraard veel hogere opstartkosten dan iemand die intellectuele diensten levert en enkel een laptop en internet nodig heeft. Het oprichten van een vennootschap is ook duurder dan het oprichten van een eenmanszaak.
Wanneer je als werknemer in loondienst start krijg je op het einde van de maand sowieso een inkomen uitbetaald van je werkgever, ook al heb je die eerste maand bijvoorbeeld enkel opleidingen gevolgd. Voor zelfstandigen is dit geen garantie. De realiteit is dat je de eerste maanden na het opstarten van je eigen zaak waarschijnlijk weinig tot geen inkomen zal hebben. Voorzie dan ook voldoende startkapitaal om deze fase te overbruggen.
In Vlaanderen is het niet meer verplicht om beroepskennis aan te tonen om zelfstandig te worden, in het Brussels en Waals gewest is dit voor sommige sectoren wel nog steeds verplicht. Beroepskennis aantonen kan via een diploma of via eerder opgedane werkervaring. Naast beroepskennis is het soms ook nodig om bepaalde vergunningen aan te vragen.
Indien je een vrij beroep als zelfstandige wilt uitvoeren geldt uiteraard dezelfde voorwaarde als een vrij beroep uitoefenen in loondienst: je moet een specifieke opleiding hebben gevolgd voordat je een vrij beroep mag uitvoeren.
Je bent het beu om voor een baas te werken en je hebt besloten om in het diepe te springen en het voor jezelf te proberen. Dan is het nu tijd om er effectief aan te beginnen. Maar hoe doe je dat nu precies, zelfstandig worden?
First things first: welke activiteiten wil je uitvoeren? En wil je dit als zelfstandige in hoofdberoep of zelfstandige in bijberoep gaan doen? Deze keuzes bepalen namelijk aan welke startvoorwaarden je dient te voldoen. Hierboven zijn de vereiste startvoorwaarden reeds beschreven, dus check deze zeker voor jouw specifieke situatie.
Halsoverkop aan iets beginnen is nooit een goed idee. Goed begonnen is half gewonnen heeft het niet zomaar tot spreekwoord geschopt. Je kan de beste intenties van de wereld hebben, maar als er geen markt is voor jouw aangeboden diensten of producten, dan heeft je onderneming weinig kans van slagen.
Maar hoe bepaal je nu op een objectieve manier wat de haalbaarheid van jouw idee is? Door een haalbaarheidsstudie en een onderzoek van de aanwezige markt uit te voeren. Je kan een haalbaarheidsstudie zo uitgebreid maken als je zelf maar wil, maar over het algemeen bevat deze minstens een beschrijving van de doelgroep en een beschrijving van het concept. Uit de doelgroep wordt een steekproef bevraagd om na te gaan of er voldoende interesse is voor het uitgewerkte concept. Naast de interesse van de doelgroep wordt ook gekeken naar de reeds aanwezige concurrentie op de markt en op welke manier jij een meerwaarde kunt bieden ten opzichte van deze concurrentie.
Ook voor een goed ondernemingsplan of businessplan geldt goed begonnen is half gewonnen. Een ondernemingsplan is als het ware een stappenplan voor wat je in de toekomst wenst te bereiken en hoe je dat precies gaat doen.
Een belangrijk onderdeel van het businessplan is het financieel plan. Voor een vennootschap is een financieel plan verplicht bij de oprichting, maar ook bij een eenmanszaak is een financieel plan zeker aan te raden, te meer in het geval wanneer je naar de bank of investeerders moet voor een lening.
Een vennootschap is verplicht een zakelijke rekening te openen op naam van de vennootschap. Een eenmanszaak is niet verplicht om een zakelijke rekening te openen, maar er zijn zoveel voordelen aan een zakelijke rekening dat het ook ten zeerste aanbevolen wordt.
Als zelfstandige moet je je inkomen en onkosten kunnen verantwoorden voor de belastingdienst. Als je inkomen en onkosten mooi samen op een aparte zichtrekening komen is het een stuk eenvoudiger om het overzicht te behouden. Als je voor je eenmanszaak toch je eigen rekening gebruikt, wordt het waarschijnlijk erg moeilijk om een correct onderscheidt te houden tussen persoonlijke en privé uitgave.
Een zakelijke bankrekening openen is in principe hetzelfde als een persoonlijke bankrekening openen: je kiest een bank waar je je goed bij voelt. Factoren die invloed hebben op welke bank je kiest zijn de rente op je bankrekening, de beheerskosten en de (online) gebruikerservaring.
Een belangrijke beslissing bij de start als zelfstandige is onder welke ondernemingsvorm je je activiteiten gaat opstarten. De meest voorkomende ondernemingsvormen in België zijn een eenmanszaak of een vennootschap. Een vennootschap kan dan nog eens bestaan uit een besloten vennootschap (BV), een naamloos vennootschap (NV), een coöperatief vennootschap (CV) of een maatschap. Zowel een eenmanszaak als de verschillende vennootschapsvormen hebben voor- en nadelen.
Bij een eenmanszaak ben jij zelf persoonlijk aansprakelijk. Alle winst gaat dus naar jou persoonlijk, maar financiële of gerechtelijke problemen komen ook bij jou persoonlijk terecht. In het geval van een faillissement is je privévermogen dus ook aansprakelijk voor schuldeisers.
Een vennootschap wordt op zichzelf beschouwd als een 'rechtspersoon'. De vennootschap ontvangt dus de winst en het is de vennootschap dat het risico loopt bij financiële of gerechtelijke tegenslagen. In het geval van een faillissement zal je privévermogen in de meeste gevallen vrijgesteld blijven. Loopt jouw onderneming dus grote risico's? Dan kies je best voor een vennootschap omwille van de beperkte aansprakelijkheid.
Een belangrijke reden waarom startende zelfstandige kiezen voor een eenmanszaak is omdat de oprichting administratief gemakkelijker is. Ook de dagelijkse administratie van een eenmanszaak is eenvoudiger dan bij een vennootschap. Bij een vennootschap moet bijvoorbeeld elk besluit of wijziging via een vergadering van de aandeelhouders verlopen.
Een tweede administratief voordeel van een eenmanszaak is dat met een enkelvoudige boekhouding gewerkt mag worden indien de omzet onder de grens van € 500.000 blijft. Vennootschappen, of in ieder geval hun accountant, dienen een dubbele boekhouding bij te houden.
Bij een eenmanszaak wordt de winst via je personenbelasting belast. Personenbelasting is progressief en kan snel (te) hoog oplopen. Een vennootschap betaalt daarentegen een vennootschapsbelasting aan een vast tarief van 25%, ongeacht hoeveel winst de vennootschap maakt. Onder bepaalde voorwaarden geldt zelfs een verlaagd tarief van 20% op de eerste schijf van €100.000.
Als zaakvoerder van een vennootschap zal je jezelf waarschijnlijk ook een loon uitkeren. Dit loon wordt dan via de personenbelasting belast. Wacht, moet ik nu twee keer belastingen betalen met een vennootschap? Technisch gezien wel, of toch in het geval als je jezelf een hoog loon uitkeert. Het fiscale voordeel van een vennootschap zit in de mogelijkheden van 'fiscale optimalisatie'. Er zijn namelijk heel wat andere manier om je winst op een fiscale interessante manier uit je vennootschap te halen zodat je geen torenhoge personenbelasting dient te betalen.
Uiteindelijk komt het neer op een rekensom. Omdat een eenmanszaak belast wordt via de progressieve personenbelasting wordt het vanaf een bepaalde nettowinst interessanter om over te stappen naar een vennootschap. Vergeet hier echter ook geen rekening te houden met je pensioen en andere sociale rechten. Je pensioen wordt namelijk berekent op basis van je personenbelasting. Omdat deze berekening niet zo eenvoudig is laat je je best bijstaan voor advies door experts.
Een eenmanszaak oprichten doe je eenvoudigweg door een zakelijke rekening te openen en je in te schrijven bij een ondernemingsloket. Bij een vennootschap oprichten komt een hoop meer administratie én geld kijken. Je moet bijvoorbeeld eerst kiezen onder welke vennootschapsvorm je wilt werken. Bij sommige vormen heb je daarbij een startkapitaal en financieel plan nodig. Ook niet onbelangrijk, om een vennootschap (uitgezonder maatschap) op te richten moet je ook langs de notaris.
Als zelfstandige moet je een ondernemingsnummer aanvragen, zowel als zelfstandige in hoofdberoep als in bijberoep. Het is namelijk onmogelijk een factuur op te maken zonder btw nummer, en je btw nummer wordt gevormd door "BTW BE" en daarna je ondernemingsnummer. Een ondernemingsnummer en btw nummer zijn numeriek hetzelfde nummer en daarom worden ze ook vaak door elkaar gebruikt, maar technisch gezien hebben ze dus een andere betekenis.
Een ondernemingsnummer aanvragen doe je via een erkend ondernemingsloket in de Kruispuntbank van Ondernemingen (KBO). In België zijn er acht erkende ondernemingsloketten, namelijk Acerta Ondernemingsloket, Xerius Ondernemingsloket, Eunomia, Formalis, Securex Ondernemingsloket, Partena Ondernemingsloket, Liantis Ondernemingsloket en UCM Ondernemingsloket. De inschrijving bij een ondernemingsloket en het aanvragen van een ondernemingsnummer kost € 92,50. Ook latere aanpassingen zoals een adreswijziging of het uitbreiden/wijzigen van activiteiten kosten opnieuw €92,50.
Om een ondernemingsnummer aan te vragen dien je enkele documenten voor te leggen, namelijk je identiteitskaart, je zakelijke bankrekeningnummer, mogelijke noodzakelijke vergunningen en indien je een ondernemingsnummer aanvraagt voor een vennootschap ook een uittreksel van de statuten en attest inzake beheermandaat.
Voor vennootschappen gebeurt de inschrijving in de KBO automatisch na het neerleggen van de oprichtingsakte op de griffie van de ondernemingsrechtbank. Wel moet je een vennootschap nog inschrijven als entiteit bij het ondernemingsloket.
Wanneer je een BV, NV of CV wil oprichten of wijzigen, dan gaat de oprichting via notariële akte. Voor een eenmanszaak heb je geen notaris nodig, wat scheelt in de opstartkosten.
Het starten van een eigen zaak kan best overweldigend zijn. Je moet heel wat zaken in orde brengen voor je effectief mag starten als zelfstandige. Je moet dit gelukkig niet alleen doen. Er zijn meer dan genoeg experts die klaarstaan om je hierin te begeleiden. Denk bijvoorbeeld aan advies van een boekhouder of de hulp van een ondernemersloket voor het inschrijven bij de Kruispuntbank van Ondernemingen.
Wat je precies nodig hebt om je zaak te runnen hangt natuurlijk af van je activiteiten, maar er zijn wel enkele basis benodigdheden die zo goed als elke ondernemer nodig heeft. Bereikbaarheid is een must, dus zaken zoals email, een gsm-nummer en een website zijn vanzelfsprekend. Afhankelijk van je activiteiten is een eigen netwerk of gespecialiseerde software misschien ook noodzakelijk. Produceer je een product? Zoek dan een geschikte werklocatie en ook voldoende betrouwbare leveranciers.
Nu alle administratieve formaliteiten in orde zijn, is het tijd om je zaak te lanceren. Als starter is het belang van een succesvolle lancering niet te onderschatten. Mensen moeten namelijk wel weten wat voor soort diensten of product jij aanbiedt. Sociale media kunnen hier een erg krachtig medium in zijn. Is marketing niet zo je ding? Dan kan je ook ondersteuning inroepen van een professional voor het opmaken van een marketingplan. Zo'n professional geeft dan advies over hoe jij je zaak, dienst of product het best in de kijker kunt zetten.
Onderschat de kracht van mond-tot-mond reclame en reviews ook niet. Mensen willen weten of ze je kunnen vertrouwen en als andere mensen bevestigen dat ze tevreden zijn van jouw dienst of product, dan zullen ze sneller geneigd zijn om ook aan te kloppen bij jou. Vraag dan ook aan je klanten of ze misschien een korte review zouden willen schrijven.
Als werknemer in loondienst heb je een arbeidsovereenkomst met een brutoloon en ontvang je op het einde van de maand een nettoloon op je zichtrekening. Je werkgever regelt je sociale bijdragen, de bedrijfsvoorheffing en je moet je geen zorgen maken over onkosten en btw verplichtingen.
Voor een zelfstandige is het niet zo eenvoudig. Je bent zelf verantwoordelijk voor je sociale bijdragen, je moet je aansluiten bij een sociaal verzekeringsfonds en je belastingen zullen waarschijnlijk een stuk ingewikkelder zijn waardoor je zal een accountant onder de arm moet nemen. Al deze dingen kosten geld. De meeste van deze dingen zijn gelukkig wel in te brengen als onkosten.
Als zelfstandige ben je verplicht zelf je sociale bijdragen te betalen. De sociale bijdrage is wettelijk bepaald op 20,5% van je jaarlijks netto belastbaar beroepsinkomen. Zelfstandige betalen per kwartaal een voorschot op hun sociale bijdrage. 1 jaar later, wanneer de effectieve inkomsten en uitgaven van je onderneming bekend zijn, volgt een herberekening van het effectief verschuldigde bedrag van de sociale bijdragen.
De minimale kwartaalbijdrage voor een zelfstandige in hoofdberoep is €774,16. Starters kunnen aanspraak maken op een verminderde minimumbijdrage, de zogenaamde starterskorting, van €399,78 per kwartaal. De zaakvoerder van een vennootschap kan kiezen om de sociale bijdragen te betalen met de vennootschap of als privépersoon. In beide gevallen mag het totale bedrag van de sociale bijdragen ingegeven worden als onkost.
Hoeveel belastingen je betaalt hangt af van je ondernemingsvorm. Bij een eenmanszaak word je progressief belast via de personenbelasting. Als je onderneming bestaat uit een vennootschap (eender welke vennootschapsvorm), dan wordt de winst belast via de vennootschapsbelasting.
Starters die voor het eerst met een eigen zaak beginnen zijn de eerste drie jaar vrijgesteld van voorafbetalingen van hun belastingen. Dit betekent niet dat starters tijdens deze drie jaar geen belastingen hoeven te betalen, maar wel dat je als starter geen boete krijgt als je geen voorafbetaling doet.
Als handelaar ben je in principe ook btw-plichtig en moet je via je facturen btw aanrekenen aan je klanten. België heeft drie btw-tarieven: een standaardtarief van 21% en twee speciale omstandigheden tarieven van 6% en 12%. Als je btw-plichtig bent, dan heb je uiteraard ook een btw nummer nodig en is het verplicht om een btw-boekhouding bij te houden.
Sommige vrije beroepen met een sociaal karakter en kleine ondernemingen met een omzet lager dan € 25.000 zijn niet btw-plichtig. Denk hierbij aan (tand)artsen, verpleegkundigen en scholen.
Omdat er best wel wat komt kijken bij het werken als zelfstandige hebben de meeste zelfstandigen een boekhouder in dienst. De kostprijs van een boekhouder is erg afhankelijk van de aard van jouw activiteiten en onder welke ondernemingsvorm je werkt. Een vennootschap moet bijvoorbeeld een dubbele boekhouding indienen terwijl een eenmanszaak met een enkele boekhouding werkt en dit heeft invloed op de kostprijs van je boekhouder.
Anders dan bij een werknemer in loondienst kies je als zelfstandige met een vennootschap zelf hoeveel loon je jezelf wilt uitkeren. Heb je een bepaald nettoloon voor ogen? Dan bestaan er verschillende online bruto-netto calculators om te berekenen hoeveel brutoloon je jezelf moet uitkeren om tot een bepaald nettoloon te komen.
Ben je nog niet klaar om meteen in het diepe te springen als zelfstandige in hoofdberoep? Dan is starten als zelfstandige in bijberoep een goede tussenstap. Als zelfstandige in bijberoep heb je nog de zekerheid van een stabiel loon en kan je voor en na uitproberen of een zelfstandige activiteit uitvoeren iets voor jou is of niet.
Voor je jezelf zelfstandige in bijberoep mag noemen, moet je voldoen aan enkele voorwaarden. Niet iedereen kan namelijk zomaar een zelfstandige activiteit in bijberoep uitvoeren. De belangrijkste voorwaarden is dat je sociale rechten (sociale bijdrage) al betaald worden als werknemer of ambtenaar. Hiervoor moet je minstens halftijds in loondienst zijn én per kwartaal 235 uren presteren.
Natuurlijk zijn er ook verschillende uitzonderingen op deze regelgeving. Als werknemer is het simpel, bovengenoemde voorwaarden van tewerkstelling en gepresteerde uren gelden altijd. Voor ambtenaren zijn er wel andere regels. Als ambtenaar moet je minstens halftijds in dienst zijn én moet je deze activiteit over acht maanden of 200 dagen per jaar uitoefenen. Een statutair benoemde leerkracht in het onderwijs moet dan weer minstens voor 60% in dienst zijn.
Ook mensen die niet in loondienst werken, maar wel sociale rechten opbouwen via een rust- of invaliditeitspensioen of andere sociale uitkering kunnen in enkele specifieke gevallen ook als zelfstandige in bijberoep starten. Hier hangen echter wel zeer specifieke voorwaarden aan vast en kan je best contact opnemen met een boekhouder om jouw situatie te bespreken.
Er staat geen limiet op hoeveel je mag bijverdienen als zelfstandige in bijberoep. Wel zullen je sociale bijdragen aangepast worden aan je nettowinst.
Een freelancer, is dat eigenlijk hetzelfde als een zelfstandige? Of is dit nog een andere soort ondernemingsvorm? De definitie van een freelancer staat niet juridisch vast. Het is dus geen apart sociaal statuut. In de meeste gevallen spreekt men van een freelancer wanneer een zelfstandige zonder personeel tijdelijke opdrachten uitvoert. Een freelancer is dus geen werknemer en is vaak erg flexibel omwille van het tijdelijke en zeer specifieke karakter van zijn opdrachten. Typische voorbeelden van freelancers zijn copywriters, grafische ontwerpers of schrijvers.
Wil je zelfstandige worden? Controleer dan eerst of je voldoet aan alle startvoorwaarden om zelfstandige te worden. Eens je in orde bent met de startvoorwaarden kan je je eigen zaak oprichten. Enkele belangrijke aspecten van het zelfstandig zijn, zijn welke ondernemingsvorm, een btw nummer aanvragen, je belastingverplichtingen en in orde zijn met je sociale bijdragen. Er komt best wat kijken bij een zelfstandige worden, dus aarzel niet om hulp in te schakelen van een boekhouder.
1917 views